Het interbestuurlijk toezicht is één van de kerntaken van de provincie. Interbestuurlijk toezicht (IBT) is het toezicht van de ene overheidslaag op de andere. Dit gebeurt zoveel mogelijk op afstand, sober, proportioneel en in vertrouwen.
De provincie draagt met het interbestuurlijk toezicht bij aan het goed uitvoeren van wettelijke taken door gemeenten, waterschappen en gemeenschappelijke regelingen en levert hiermee een bijdrage aan de kwaliteit van het openbaar bestuur. Met het systematische toezicht op de risicodomeinen: Financiën, Omgevingsrecht, Archief- en Informatiebeheer en Huisvesting verblijfsgerechtigde asielzoekers, bevordert de provincie het streven naar een gezonde en veilige leefomgeving voor mens en natuur en de daarvoor noodzakelijke randvoorwaarden: goed informatiebeheer en financieel beheer.
De gemeenteraden en algemene besturen controleren eerst zelf of hun gemeente, waterschap of gemeenschappelijke regeling het goed doet. De informatie verkregen uit deze zogenoemde horizontale verantwoording kan ook aan de provincie worden gezonden, zodat voor het 'verticale toezicht' geen extra werk nodig is vanuit de gemeenten, waterschappen en gemeenschappelijke regelingen.
Provincies zijn binnen de wettelijke bepalingen vrij in de manier waarop ze het toezicht vormgeven. In samenspraak met de gemeenten bepaalt de provincie waar zij prioriteit aan geeft in het toezicht. De wijze waarop Gedeputeerde Staten toezicht houden, is neergelegd in de beleidsnota IBT 2018-2021 (met uitzondering van het financieel toezicht op de waterschappen). De thema-onderzoeken en praktijktoetsen zijn opgenomen in een jaarlijks Uitvoeringsplan, waarvan de eerste in maart 2018 door Gedeputeerde Staten is vastgesteld.
De jaarlijkse oordelen over de taakuitvoering van de gemeenten worden gepubliceerd.
Gedeputeerde Staten hebben verschillende instrumenten tot hun beschikking voor het interbestuurlijk toezicht.
Bij financieel toezicht kan een gemeente ingevolge de Gemeentewet onder preventief (begrotings)toezicht gesteld worden. Voorts kunnen Gedeputeerde Staten besluiten van gemeenten voordragen voor schorsing en vernietiging en bij taakverwaarlozing kunnen Gedeputeerde Staten op basis van een vastgestelde escalatieladder uiteindelijk besluiten zelf te voorzien in de verwaarloosde taak op kosten van een gemeente.
Voor zover de waterschappen vallen onder de Wet revitalisering generiek toezicht (bv voor archivering) heeft de provincie het instrument van schorsing en vernietiging, dan wel op kosten van het waterschap voorzien in de verwaarloosde taak.  Het financieel toezicht op waterschappen is geregeld in de Waterschapswet. Anders dan de gemeentewet (voor gemeenten) voorziet deze wet niet in het instrument van preventief (begrotings)toezicht.